En el episodio 22 de “El podcast de Sancho el Sabio” nos queremos sumar al centenario del nacimiento del polifacético artista vasco Néstor Basterretxea. De la mano de Isabel Mellén, conoceremos cómo se gestó una de sus esculturas más exitosas, Ízaro, que en la actualidad preside el Salón de Sesiones del Parlamento Vasco. El comisario Peio Aguirre, especialista en la figura y obra de Basterretxea, nos hablará sobre sus diferentes etapas artísticas, sus fuentes de inspiración, sus aparentes contradicciones y algunas de sus  facetas más desconocidas. Elena Roseras, responsable de la Biblioteca y el centro de Documentación de Artium, nos adentrará en la biografía y el proceso creativo de este artista a través de los documentos personales que desde el museo han logrado reunir y exponer para este centenario. Y con Jesús Zubiaga, nos introduciremos en los fondos del archivo de la Fundación Sancho el Sabio para localizar algunas obras y documentos únicos en relación con este artista universal.

Todos los capítulos de «El podcast de Sancho el Sabio» están disponibles en las principales plataformas para podcast, en la página web y en el canal de Youtube de la Fundación.

Egoitzan kontsultak egitean, segurtasun- eta higiene-neurri guztiak beteko dira baita edukiera-neurriak ere.

COVID-19 pandemia geldiarazteko osasun agintariek emandako gomendioei jarraituz publikoari ateak itxi eta bi hilabetera, Sancho el Sabio Fundazioak bere egoitza irekiko du berriro. ‘Deseskalatze’ fasean sartuta, Fundazioak bere normaltasuna berreskuratuko du ekainaren 1etik aurrera, modu kontrolatuan eta mailaz maila.

Artxibo Historikoaren funtsa Sancho el Sabio Fundazioaren egoitzan bertan kontsultatu behar duten ikertzaileek aurretiko hitzordua eskatu beharko dute posta elektronikoz                                   fs-inv@sanchoelsabio.eus helbidean edo 945 253 932 telefonoan, astelehenetik ostiralera, 10:00etatik 14:00etara. Eskaeran, kontsultatu nahi den dokumentu-funtsa edo gaia deskribatuko da, eta egoitzara sartzeko data bat emango zaie.

Kontsultatu daitekeen dokumentazioa aurrez ezarritako hitzorduetarako prestatuta egongo da, eta, ondoren, berrogeialdian geratuko da hamar egunez. Dokumentazioa aurrez aurre kontsultatzeko ezarritako segurtasun-irizpideei jarraituz. Sancho el Sabio Fundazioak, gainera, segurtasuna bermatuko du bere egoitzan, erabiltzen diren espazioak eta baliabide informatikoak desinfektatzeko bitartekoak eskura jarriz, pertsonen arteko segurtasun-distantzia mantenduz eta kutsatzea saihesteko gomendatutako higiene pertsonalerako bitartekoak eskura jarriz.

Era berean, edukiera murriztu egingo da, gehienez ere sei pertsona aldi berean kontsulta-lanetan aritu daitezen. Pertsona horiek banakako kontsulta-kabinak izango dituzte, eta, horrela, pertsonen arteko segurtasun-distantzia bermatuko da.

Gainera, kontsultak www.sanchoelsabio.eus webgunearen bidez ere egin ahal izango dira. Webgune horrek liburutegiko, artxiboko eta fototekako dokumentu-funtsen katalogo guztietarako sarbidea ematen du, baita digitalizatutako funts guztietarakoa ere. Aukera horren bidez, funtsen 500.000 erreferentzia deskribatzaile baino gehiago kontsulta daitezke, katalogo orokorrean. Artxibo eta fototeka katalogo espezifikoak eta Biltegi Digitala www.euskalmemoriadigitala.eus webgunean egongo dira eskuragarri.

‘Vitoria-Gasteiz: heriotzaren hiria (1835-1836)’ erakusketa ikusgai Sancho el Sabio Fundazioan. Arabako hiriburuaren historiako une ez oso ezagunean sakontzen duen erakusketa da, gerra karlistaren erdi-erdian. Urritasunak, hotzak, gerrak, goseak eta gaixotasunek jota, ‘heriotzaren hiria’ izenaz deskribatzeraino iritsi zen. Abenduaren 20ra arte izango da ikusgai.

ZAKATUMBA Jaialdiaren laugarren edizioaren markoan, Vital Fundazioaren Sancho el Sabio Fundazioak erakusketa interesgarria programatu du, Arabako hiriburuaren historiako une ez oso ezagunari buruz. 1825eko abendua eta 1836ko apirila bitartean, Gasteizek bere epealdi ilunetako bat bizi izan zuen. Gerra karlistaren erdi-erdian, tropa kopuru izugarria egon zen hirian eta negu gorri hartan, hirukoiztu egin zuten hiriaren populazioa eta oso zail egin zuten elkarbizitza. Milaka soldadu eta Europako hainbat naziotako erregimentuak elkartu ziren, baina Laguntza Legio Britainiarraren kideak izan ziren, zorigaiztoko oroitzapenak dakartzaten gertaeren protagonistak. Hasieran, poztasunez hartu zen haien egonaldia, baina amesgaizto bilakatu zen, eta gorde diren egunkari, kronika eta testigantzei esker, bizipen gogor haiek ezagutu daitezke. Urritasunak, hotzak, gerrak, goseak eta gaixotasunek jota, ‘heriotzaren hiria’ izenaz deskribatzeraino iritsi zen Gasteiz.

Erakusketak negu batera -komisarioak Gorka López de Munain eta Ander Gondra dira- hiri batera eta protagonista batzuetara hurbiltzen du historiaren fokua. Horiek guztiek agertoki handiago baten barruak dihardute, hau da gerra karlistan, baina agertoki txikiago batean bizi dira, gerran dagoen hiria kuartel handia bilakatua, setiatua. Eguneroko gatazkak ditu, elkarbizitza arazoak, intendentziakoak, elikadurakoak, e.a. eta heriotzaren presentziarekin eta konpontzeko arazo zail bilakatuta.     

Garai horretan ugari dira dokumentu idatziak, bibliografia eta mota guztietako artxiboko materialak, horietako asko Sancho el Sabio Fundazioaren fondoetakoa, hain zuzen ere. Egunkari, kronika eta testigantzei Lehenengo Gerra Karlistaren historiaren lanak gehitzen zaizkie, eta horiek erakusketan deskribatutako epealdiaren testuingurua ezartzen laguntzen dute. Esate baterako, Charles William Thompson-ek, Laguntza Legio Britainiarraren ofizialak, bere amari igortzen zizkion eskuz idatzitako gutunak aipa daitezke, gertaeren lekuko aparta baitira. 1836an, ‘Twelve months in the British Legion’ argitaratu zuen, gutun horietan bildu zituen datuetan oinarritutako lana.     

Julio César Santoyok, bere aldetik, Gasteizen izan zen Legio Britainiarrari buruzko monografia argitaratu zuen, erakusketa dokumentatzeko erabilitako fondoetan erreferentzia lana eta Joseph Augustin Chahok ‘Voyage en Navarre pendant l’insurrection des basques 1830-1835’ argitaratu zuen 1836an, kontatu diren gertaeren lan garaikidea, gerraren euskal inguruari buruzko ikuspegi hurbilaz. Azkenik, ‘Civil War in Spain: characteristic sketches of the different troops, regular and irregular, native and foreing, composing the armies of Don Carlos and Queen Isabella, also varius scenes of military operations, and costumes of the spanish peasantry’ lana azpimarratu behar da, 1837an argitaratua, eta J. W. Giles-en kolorezko grabatuen bilduma duena, eta horien artean, Laguntza Legio Britainiarraren Gasteizen sartu zeneko eszena ospetsua.  

Hala ere, dokumentazioa ugaria bada ere, ez dago ikusizko antzeko materialik, aipatutako grabatuak eta ilustrazioak izan ezik. Horregatik, gertaera haiek grafikoki berreraikitzeko, Mario Neubert marrazkigilearen laguntza izan da. Bere marrazki adierazgarriek gatazkaren dimentsio psikologikoan eta gizatiarrean sakontzea ahalbidetzen dute, gainera. 

‘Vitoria-Gasteiz: heriotzaren hiria (1835-1836)’ Sancho el Sabio Fundazioaren egoitzan (Betoñuko atea, 23. Vitoria-Gasteiz) egongo da ikusgai abenduaren 20ra arte, astelehenetik ostegunera 9:00etatik 13:30era eta 15:00etatik 18:00etara, eta ostiraletan 8:00etatik 15:00etara. Sarrera dohainik da. 

Argazki Erakusketa.

Orain mende bateko jantzi eta poseak dituzten Kontxako bainulariak ditugu, itsasoarekiko lotura estua zutenak, Sancho el Sabio Fundazioaren erakusketa honen protagonistak. Haiekin batera, 1975ean Donostian jaiotako Iñaki Guridi artistaren egungo argazkien bilduma bat ere eskaintzen da erakusketan.

Iñaki Guridi argazkilari eta diseinatzaile donostiarrak bainulariei zenbait argazki egin zizkien, hotzari eta Kontxako olatuei aurre egiteko ahaleginetan, eta argazki ikusgarri horiek jarriko dira ikusgai, Fundazioaren argazki-artxibo zabaletik ateratako argazki hautatu batzuekin batera.

Erakusketak aukera bikaina ematen digu katalogatutako 90.000 argazkietako batzuk ikusteko, zehazkiago, Kontxako bisitariei egindako argazkiak. Artxiboaren zati bat ikusteko aukera ezin hobea da, beraz. Egun hauetan Fundazioaren aretoan elkarrekin ikusiko ditugu, batetik XX. mendearen hasierako udatiarrak, garai hartako jantziekin, eta bestetik, XXI. mendeko igerilariak, guztiak ere badiaren esparru konparaezinean, bertako hondartza ospetsua dotorezia eta modaren ikurra izan delarik 1845ean Isabel II.ak bisitatu zuenez geroztik.

Kontxako hondartzako itsas urak, garai batean jada osasunarentzat onuragarritzat jo zirenak, terapia-iturri dira, gaur egun ere, hainbat bainulari ausartentzat. Urte osoan egunero murgiltzen dira ozeanoaren zaleak Kontxako hondartzan, itsasoarekin bat eginez. Eguneroko hitzordu hori tradizio bihurtu da jada, eta Guridiren kamerak zuri-beltzean jaso nahi izan du, hain zuzen ere urtarrileko egun batean, bost graduko tenperaturarekin. Neguko itsaso bete-betean, bainulariak Kontxako ur izoztuetan murgiltzen dira, erronka hori ongizate-zeremonia bihurturik, bilduma osatzen duten 10 argazkietan maisuki irudikatuz. Erretratuak xehetasun guztiekin zaindu dira, igerilari ausarten aurpegietan islatutako sentsazio bizi hori transmititzeko. Beste argazki batzuek, berriz, bainularien nabigazio-esparrua irudikatzen dute, hau da, olatu zuri apartsuak, eta azken argazki batek badia erakusten digu, arkupeetatik itsaso barrura doan irudi bat erakutsiz ikusleari interpretazioarekin amets egiteko gonbitea eginez.

Teknologia digitalez egindako argazkiak dira, baina testurak irudi analogikoak dakarzkigu gogora, Hahnemuhle paper gaineko Gicleé tratamendua erabili delako. Argazkilarien irudiekin kontrastea eginez, antzinako irudiak, Donostiako uda-giroko eguzki eta hondartzako egunen oroigarri, Fundazioaren artxiboetatik erakusketarako atera direnak.

ITSASOKO BIZTANLEAK erakusketa Donostiako arteko galeriarekin elkarlanean eraman da aurrera, eta liburu batekin batera aurkeztu da, non bainularien argazkiak 2018an Literaturako Euskadi Saria irabazi zuen Karmelo C. Iribarrenek itsasoari eskainitako poemekin uztartu diren. Itsasoko biztanleak izenburua daraman liburuaren 85 ale argitaratu dira, eta edizioa ongi zaindu da: azalean, Kontxaren koordenatu geografikoak, irudiak hartu ziren eguneko data eta 5º notazioa ageri dira, azken hori, bainulariak olatuei aurre egiteko murgildu zireneko tenperaturaren adierazgarri.

Iñaki Guridi (Donostia, 1975) argazkilaria eta web diseinuan espezializatutako diseinatzaile grafikoa da. Gaur egun argazkilaritza proiektu berrien prestakuntzan murgilduta dago, bere diseinatzaile lanarekin jarraitzen duen bitartean.