Sancho el Sabio Vital Fundazioak, euskal kulturari buruzko dokumentazio-zentro garrantzitsuenetako batek, gai eta edukiera askotariko dokumentu-funts baliotsua gordetzen du. Biltzen eta gordetzen dituen dokumentu-bildumen artean, egun hauetako gaurkotasunetik oso hurbil dagoen gai bat dago: hauteskunde-prozesuetako dokumentazioa.

Joan den mendeko 70eko hamarkadaren amaieratik, Sancho el Sabio Fundazioak hauteskunde-prozesu guztietako dokumentuak bildu ditu: kartelak, liburuxkak, programak, eranskailuak, hauteskunde-txartelak eta askotariko propaganda-objektuak. Zalantzarik gabe, interes historiko handiko dokumentu-funtsa da, eta grafikoki islatzen ditu gizarte-aldaketak, gai interesgarriak, arazoak, proposamenak eta hauteskunde bakoitzean parte hartu duten hautagaiak.

Hauteskunde-prozesuen berrogeita hamar urte inguru dira, eta alderdi politikoen nahiz gizarte-mugimenduen hauteskunde-propaganda izateko sortutako dokumentuetan azter daitezke. Hauteskundeetako ikonografian izandako aldaketak grafikoki islatzen dituzten dokumentuak dira eta alderdi politikoek hautesleak mobilizatzeko proposatzen zuten ideologia eta gaia aztertzeko aukera ematen dute.

XX. mendearen amaiera arteko hauteskunde-prozesuetan paperezko dokumentazioa da nagusi. Hiriak hauteskunde-propagandaz betetzen ziren. Hedapen-funtzioa betetzeko sortutako dokumentuak dira, ez ziren artxibatzeko edo gordetzeko pentsatuak. “Eginkizun hori bada, ordea, Sancho el Sabio Vital Fundazioaren helburua, dokumentu horiek biltzean: hauteskunde-propagandaren hasierako funtzioa errespetatzea eta dokumentatzea, baina artxibo historiko gisa gordetzea planteatzen dugu, gure kulturaren ondare dokumentalaren zati baitira”, azaldu dute erakundetik.

XXI. mendean, Internet orokortzeak erabateko aldaketa ekarri zuen hauteskunde-kanpainak planteatzeko moduetan. Paperezko euskarria jada ez da nagusi izango hauteskunde-propagandan. Sare sozialak, webguneak, blogak eta gainerako argitalpen digitalak dira alderdi politikoen eta haien hautagaitzen programak, leloak, irudiak eta proposamenak hedatzeko bide berriak. Digitalki sortutako dokumentuak, tresna digitalekin ere bil daitezkeenak; Sancho el Sabio Vital Fundazioak dokumentazio digital hori biltzeko erabiltzen dituen tresnak, helburu berarekin eta paperezko dokumentazioaren bilduma bererako.

Ondare digital hori ere kontserbatzeko, 2019az geroztik, Sancho el Sabio Vital Fundazioak Liburutegi Nazionalaren Web Artxiboaren proiektuarekin lankidetzan dihardu, pantaila-argazki eta biltegiratze-teknikak erabiliz, hauteskunde-kanpainei dagozkien webguneak, blogak, sare sozialak, komunikabideak eta lineako beste baliabide batzuk biltzeko eta gordetzeko.

Sacho el Sabio Vital Fundazioak ondare digitalaren zaintzan parte hartzen du deitu diren hauteskunde prozesuetan: 2019ko udal eta foru hauteskundeak, 2019ko hauteskunde orokorrak, EAEko 2020ko hauteskunde autonomikoak, joan den maiatzaren 28ko udal eta foru hauteskundeak eta orain uztailaren 23ko hauteskunde orokorrak. Guztira, Euskal Autonomia Erkidegoko hauteskundeekin lotutako 1000 webgune baino gehiago gorde dira, horietatik 300 inguru azken prozesuetan eta astero edo egunero gordetzen dira.

Bilduma digitalak alderdi politikoen, hauteskunde-erakundeen, komunikabideen eta hauteskunde-prozesuan garrantzitsuak diren beste eragile batzuen webguneak bildu eta gordetzen ditu, programekin, diskurtsoekin, eztabaidekin, elkarrizketekin, zundaketekin, politikari buruzko blogekin, Twitterreko profilekin eta abarrekin lotutako informazioa bilduz, eta aro digitaleko hauteskunde-gertakarien ikuspegi osoa eskainiz.

Jasotzen diren eduki asko bereziki iragankorrak dira, eta hauteskunde-prozesuak igaro ondoren desagertu egingo dira. Horregatik da hain garrantzitsua gordetzea; izan ere, dokumentu digital garrantzitsu guztiak jasotzen dira, batzuetan egunero ere.

Liburutegi Nazionalaren Web Artxiboa ezaguna da herritarren artean, bildutako edukietako bat hedatzen diren memeak baitira. Jatorri eta kontsumo digitaleko dokumentazioaren adibide dira, Interneterako pentsatuta daudenak eta Interneterako pentsatutako tresnen bitartez gorde behar direnak.

Eduki horiek datu-base oso zabala sortzen ari dira. Oraingoz biltzea eta gordetzea dira nagusi. Baina kontsultatzea, orain Liburutegi Nazionalaren webgunera mugatua, laster zabalduko da partaide diren erakundeetara.

Liburutegi Nazionalaren Web Artxiboan Estatuko domeinu digitalen eduki digital garrantzitsu guztiak biltzen dira, domeinu digital autonomikoak barne. Sancho el Sabio Vital Fundazioak euskal eremuarekin eta kulturarekin lotutako domeinuak biltzen ditu proiektu honetarako. Eta horien artean, egun hauetan, dedikazio berezia eskaintzen zaie hauteskunde prozesuei.

Ekainaren 9an, Artxiboen Nazioarteko Eguna ospatzen da. Egun horretan, 1948an, Artxiboen Nazioarteko Kontseilua (ICA) sortu zen, Unescok bultzatutako gobernuz kanpoko nazioarteko erakundea. 2019tik, Artxiboen Nazioarteko Egunak astebetera luzatu du bere jarduera: Artxiboen Nazioarteko Astea (#IAW2023). 2023an ekainaren 5-9 bitartean egingo da #ArtxiboBatuak leloarekin.

Sancho el Sabio Vital Fundazioak efemeride hori ospatzeko, hainbat jarduera eta bisitaldi gidatuak antolatu ditu bere egoitzan, gure inguruneko memoria historikoa eta kulturala ikertzearen eta kontserbatzearen, babestearen eta zaintzearen garrantzia zabaltzeko.

Bisitak 12:00etan izango dira Sancho El Sabio Fundazioaren egoitzan (Betoñuko Atea, 23), eta ordu eta erdi inguruko iraupena izango dute. Aldez aurretik 945 253 932 telefonoan (8:00etatik 15:00etara) edo fs-inf@sanchoelsabio.eus helbide elektronikoan izena ematea komeni da.

Jarduerak bere gordailuak eta artxiboak osatzen dituzten ondare garrantzitsua bisitatzea barne hartzen du, baita beste zenbait jarduera ere, esaterako familia-artxiboak, familiaren genealogia eta historia gaiei buruzko hastapenak, paleografia, dokumentazioaren irakurketa eta ikerketa edo eguneroko lana Fundazioan bertan.

“Fitxategiek balio aparta dute. Giza jarduerak sortutako dokumentuek osatzen dituzte eta, beraz, iraganeko gertaeren ebidentzia paregabea dira. Era berean, gizarteen funtzionamendu demokratikoa, gizabanakoen eta komunitateen nortasuna eta giza eskubideen defentsa bermatzen dute”, nabarmendu dute erakundetik.

Sancho el Sabio Vital Fundazioak, gainera, euskal herriaren ondare digitala kontserbatzen eta zabaltzen laguntzen du, nazio-informazio digitala atzitzeko, zaintzeko eta antolatzeko nazioarteko estandarrak betez, Espainiako Liburutegi Nazionalarekin lankidetzan egindako proiektu baten bitartez.

Jesus Guridi gasteiztar konpositore ospetsuaren familiak haren familia- eta lanbide-bizitzari buruz hain ezagunak ez diren alderdiak azaltzen dituen material ugari eman dio Sancho el Sabio Vital Fundazioari.

Jesus Guridi Bidaola (Vitoria-Gasteiz, 1886 – Madril, 1961) Florida kaleko 36. zenbakian jaio zen eta genero guztietako musika obra zabala utzi zuen: instrumentala, korala, opera, zarzuela, kamera eta organoko musika, etab., tartean ‘Mirentxu’, ‘Amaya’ eta ‘El Caserío’ bezalako lanak, baina baita horren ezagunak ez diren baina kalitate berekoak diren beste hainbat ere, musikaz, oro har, eta euskal musika tradizionalaz, zehazki, zuen ezagutza oparoa agerian utzita. Vitoria-Gasteizek etengabeko aitortza eta oroitzapena eskaini izan dio konpositoreari. Halaxe erakusten dute 1986an haren jaiotzaren mendeurrenaren harira egindako ospakizunak, kale batek haren izena izateak edo gure hiriko goi mailako musika heziketarako erakundea den Jesus Guridi Kontserbatorioaren izenak.

Haren musika-ondarea hainbat erakundetan banatuta dago: Eresbil, Liburutegi Nazionala, Madrilgo Goi Mailako Musika Errege Kontserbatorioa, Autoreen Elkarte Nagusia, Fonoteka Nazionala. Era berean, Sancho el Sabio Vital Fundazioak konpositorearen erreferentzia ugari bildu izan du urteetan zehar, bai partitura musikalen egile gisa, bai omenaldiekin, biografiekin edo teoria musikalarekin lotutako obra eta azterlanen egile gisa. Bere artxiboetan, gainera, hainbat euskarritako musika-grabazioak daude.

Haren semeetako batek, Javier Guridik, Donostiako bere etxean gordetzen du familiaren dokumentazioaren zati bat. Horrek duen interesaz jabetuta, eta artxibo eta erakunde publikoetan dagoen informazioaren osagarri gisa, erabaki du Vitoria-Gasteiz izatea, alegia jaio zen hiria, horren azken helmuga, eta Sancho el Sabio Vital Fundazioa erakundea aukeratu du hori kontserbatzeko eta zabaltzeko.

Guridi Lana familiak Jesus Guridiri buruz emandako dokumentazioan honako hauek biltzen dira: gutunak, familiako eta lanbideko argazkiak, partiturak, agendak, liburuxkak, postalak… haren familia- eta lanbide-bizitzari buruz hain ezagunak ez diren alderdiak erakusten dituztelarik. Sancho el Sabio Vital Fundazioak katalogo inbentario bat egin du dagoeneko: deskribatutako eta digitalizatutako 254 erreferentzia, horren webgunean kontsultatu ahal izango direnak: www.sanchoelsabio.eus.

Sancho el Sabio Vital Fundazioak artxibo pertsonalak eta familiarrak berreskuratzeko duen proiektuaren parte izango da Jesus Guridi funtsa. Proiektu horrek Vitoria-Gasteizen inguruko kulturaren alderdiak ezagutzeko jakin-min handia sortzen duten baina eskuratzen zailak diren dokumentu-funtsak bildu, deskribatu eta zabaltzea du helburu.

Sancho el Sabio Fundazioa euskal kulturari buruzko Dokumentazio Zentro garrantzitsuenetakoa da, eta euskal herriaren memoria bibliografiko eta dokumentala gordetzen du, haren historiaren eta pluraltasun ideologikoaren bitartez. 1964tik, liburutegiak funts dokumental baliotsua hartzen du barne; bertan, monografiak, aldizkariak, argazkiak, eskuizkribuak, mapak nahiz familia-agiriak aurki daitezke. Ondare aberats nabarmena da eta, hari esker, nahitaezko erreferentea bihurtu da euskal kulturaren gaineko ikerketarako. Horren kontsulta, gainera, erabat informatizatuta dago.

Sancho El Sabio Vital Fundazioak karbonorik gabeko ekintzetarako lehen azpiegitura berdea izango du gure hirian. Garapen Jasangarrirako Helburuetan (GJH) eta klima-aldaketa arintzearen eta horretara egokitzearen testuinguruan kokatutako ekimena da Vital Lorategia, helburu horiekin bat egin baitute Vital Fundazioek.

Azpiegitura berdea Sancho el Sabio Vital Fundazioaren Betoñuko lursailean egongo da, eta konpondu nahi diren ingurumen-inpaktuak izango ditu: ur-eskasia udako hilabeteetan, grafitiak horman eta inpaktu akustikoak errepidetik. Inpaktu horiek minimizatu egingo dira zuhaitzak landatuz, hartara, ‘bero-uharte’ efektua gutxituko baita, hezetasuna areagotu, azaleko jariatze-ura minimizatu eta biodibertsitatea erakarriko da ingurura. Ura eta landaretza sartzean, inguruneak atseginago bihurtzen dira, efektu biofilikoari esker.

Vital Lorategia karbono-hustubidea izango da, 25 pagoz, 25 lizarrez eta 40 urkiz osatua, eta 2019ko Vital Egunak eta 2020ko Gabonetako Merkatuak isuritako karbono-aztarna xurgatuko dute, hartara, karbonorik gabeko ekitaldiak lortuko dira. Ekitaldi bi horiek Erronka Garbia- Ingurumenaren aldetik Ekitaldi Jasangarria ziurtagiria izan zuten, eta ingurumen-inpaktuak bere sei ardatz bereizgarrietan kalkulatu ziren: mugikortasuna, energia, ura, erosketak, azpiegiturak eta hondakinak. Ekitaldiak burutu ondoren, horri lotutako karbono-aztarna kalkulatu zen, 100,08 t Co₂, eta inpaktu hori arintzeko, Vital Fundazioek landaketa bat egitea erabaki dute, isurketa horiek 30 urtetan konpentsatzeko.

Helburu hori lortzeko, paisaian integratzeko tekniken bidez diseinatu da Vital Lorategia, jarduerak ingurunearekin harmonizatu daitezen.

Proiektuaren osagai sozialak Sancho el Sabio Vital Fundazioa nahiz IDarte, Euskadiko Arte eta Goi Mailako Diseinu Eskola biltzen ditu, lursaila biziberritzeko eta bertan jarduera berriak sortzeko. IDarteko ikasleek prestakuntza jaso dute proiektu bati ekiteko orduan paisajistek erabiltzen dituzten oinarriei buruz, eta aurtengo irailaren 26tik urriaren 26ra egin zen Betoñu Bizirik erakusketan hartu zuten parte. Lurzati horri beste erabilera batzuk emateko proposamenak aurkeztu zituzten. Erakusketaren ondoren, ideia irabazlea aukeratzeko lehiaketa bat egin zen. Aurreikusita dago proiektua ikasturte honetan zehar definitzea eta datorren ikasturtearen hasieran gauzatzea.

“Vital lorategia” Sancho el Sabio Vital Fundazioak Vitoria-Gasteiz hiriari egindako oparia da, European Green Capital izatetik 2030erako Karbonoan Hiri Neutro izatera igarotzean. Hiriari klima-aldaketara egokitzen eta jasangarriagoa eta berritzaileagoa izaten lagunduko dion azpiegitura berdea.