Podcast capítulo 21: “Basques in Australia”

En el episodio 21 de “El podcast de Sancho el Sabio” viajaremos hasta la lejana Australia para conocer las comunidades vascas de migrantes que se formaron allí a lo largo del siXX. glo XX. En la introducción, Isabel Mellén explorará la cara femenina de la migración a través del “Plan Marta“, una estrategia conjunta entre la Iglesia Católica, el régimen franquista y el gobierno australiano para llevar mujeres a Australia. Después, charlaremos con el historiador Óscar Álvarez Gila, con el que ahondaremos en el fenómeno de las migraciones vascas hacia el continente Austral. De la mano de Esther Korta, comisaria de la exposición, descubriremos la intrahistoria de estas vivencias y el trabajo de las asociaciones que hoy en día mantienen viva la memoria de la diáspora. Finalmente, Jesús Zubiaga, director de la Fundación Sancho el Sabio nos guiará por la exposición “Basques in Australia“, que tuvo lugar en nuestra sede.

Todos los capítulos de «El podcast de Sancho el Sabio» están disponibles en las principales plataformas para podcast, en la página web y en el canal de Youtube de la Fundación.

 

 

 

“IRUDIKA” erakusketa

Sancho el Sabio Fundazioak IRUDIKA, Euskadiko Ilustrazioaren Nazioarteko Topaketa Profesionala, erakusketa hartzen du, 2024ko Egoitzetarako hautatutako artisten lana aurkezten duena.

Euskal Irudigileak elkarteak antolatuta, hainbat tokitan burututako egonaldietako emaitzak erakutsiko dira: La Cité Internationale de la Bande Dessinée et de l’Image, Zapopaneko Casa del Autor, Mexikoko Guadalajara, Bilbaoarte Fundazioa eta Vitoria-Gasteiz.

Erakusketaren bidez, Ca_Teter-ek (Montevideo) ilustrazio-diziplinan eta María Barriga-k (Madril) animazio-diziplinan egindako lanak ezagut daitezke.

Irudikako Egonaldien programa Eusko Jaurlaritzak, Vital Fundazioak eta Euskal Irudigileak elkarteak ilustrazioaren arloan eta Acción Cultural Española, AC/E erakundeak animazioaren atalean egindako ekarpenari esker gauzatu daiteke.

Irudika programak honako erakunde hauen laguntza ere badu: Dessinée et de l’Image d’ Angoulême (Frantzia), Guadalajara Kultura (Mexiko) eta Zapopaneko Casa del Autor (Mexiko), BilbaoArte Fundazioa, Gasteizko Udala, IDarte eta Arabako Foru Aldundia.

Inaugurazioa ostiral honetan, maiatzaren 24an, izango da bi artisten presentziarekin eta zabalik egongo da uztailaren 18ra arte.

“Artxibo pribatuen zeregina informazioaren kudeaketaren erronka berrien aurrean”. Alfonso Otazuren omenezko jardunaldia

Ekainaren 9an ospatzen den Artxiboen Nazioarteko Egunarekin bat eginez eta Alfonso Otazuren omenez, Sancho El Sabio Fundazioak, ACALek, ANABAD Cantabria-k eta ALDEEk elkarrekin antolatu dute ekainaren 7an egingo den artxibo pribatuen erronka berriei buruzko jardunaldi hau. Jardunaldi horretan, banku-artxiboen erronkak ezagutuko ditugu, hala nola Sancho el Sabio Fundazioa (Vital/Kutxabank banku-fundazioa), Espainiako Bankuaren Artxiboa edo Gaztela eta Leongo Gizarte Ekintza Fundazioaren (FUNDOS) noble-funtsa, artxibo pribatuen proiektuak, hala nola Simón Ruiz Artxiboa, Kantabriako Unibertsitatearen RECREA proiektua eta Euskadiko Artxibo Historikoa.

Jardunaldia Sancho el Sabio Fundazioaren egoitzan (Vitoria-Gasteiz) izango da, baina streaming bidez jarraitzeko aukera ere egongo da. Izen-ematea maiatzaren 24an itxiko da.

Helburuak

Artxibo pribatuek dagoeneko galduak diren antzinako balio hezitzaileak eta beste berri batzuk ematen dituzte, beste leku batzuetan aurki ezin daitezkeen dokumentu bakarrak, Historiaren azterketa osatzen eta fidagarriago bihurtzen dutenak.

Historialarien belaunaldi berriek artxibo horien balioa ulertzen dute, eta haien balioa aitortu behar da, horiek kudeatu, gorde eta horien zabalkundea eta sarbidea bermatuz.

Artxibo pribatuak enpresakoak, familiakoak eta pertsonalak izan daitezke. Sancho el Sabio Fundazioak bere Artxiboa eta Fototeka aurkezten ditu. Fototeka euskal kutxen banku-artxiboak eta familia-artxiboen ondareak osatzen dute, ospe handiko banku-artxiboen esperientzia eta kudeaketa-ereduekin batera, hala nola Espainiako Bankuarena edo FUNDOSena, eta pribatuak, hala nola Simón Ruiz Artxiboa, UNESCOk Munduko Memoriaren Erregistroan inskribatua, edo Universidad de Cantabria-RECREA proiektua, memoria enpresa-artxiboen eta artxibo pertsonalen bidez berreskuratzeko.

 

IKASTAROAREN DATAK                    2024 Ekaina 7 – 2024 Ekaina 7
IZENA EMATEKO DATAK                  2024 Apirila 15 – 2024 Maiatza 24   ALDEE
ORDUTEGIA                                       09:00-14:00
TOKIA                                                  Sancho el Sabio Fundazioa
                                                             Portal de Betoño, 23, 01013, Vitoria-Gasteiz
HIZKUNTZA                                        Gaztelera

Programa

20 Erregistroa

9:20-9:30 Jardunaldiaren aurkezpena

9:30-10:00: Inaugurazio hitzaldia: Falta den pieza. Artxibo pribatuak, dokumentuen kudeaketa eta berritze historiografikoa. Ikerketa-esperientziatik abiatutako hausnarketak. Andoni Artola, UPV/EHUko Historia Modernoko irakaslea

I. GAI MULTZOA: Banku-artxiboak

10:00-10:20 Sancho el Sabio Fundazioaren funts pribatuak. Rafael Resines, Artearen Historialaria eta artxiboko teknikaria, eta Cristina Gareta, Sancho el Sabio Vital Fundazioko zuzendariorde teknikoa

10:20-10:40 Espainiako Bankuaren Artxibo Historikoa. Iragana, oraina eta etorkizuneko perspektibak. Elena Serrano, historialaria eta Espainiako Bankuko Artxibo Historiko eta Orokorreko Unitateko burua

10:40-11:00 Fundos artxiboa: banku-jatorriko artxibo bat, noble-funts batekin: Los Condes de Luna. Natividad Pan, Historian Graduatua eta FUNDOSen dokumentu-kudeaketa, erregistro eta artxibo historikoaren arloko arduraduna

11:00-11:20 GALDERAK

11:20-11:50 Kafea hartzeko etenaldia

II. GAI MULTZOA: Artxibo pertsonal eta familiarrak

11:50-12:10 Simón Ruiz Artxiboa: Europako merkataritzaren historiarako ondare dokumentala. Fernando Ramos, Geografia eta Historian lizentziatua eta Azoken Museoa Fundazioan Goi Mailako Teknikaria

12:10-12:30: Funts pribatuak eta pertsonalak artxibo historikoetan. Borja Aguinagalde, artxibozaina eta historialaria, Euskadiko Artxibo Historikoaren zuzendaria

12:30-12:50 Recrea ataria eta fitxategi pertsonalen hedapena. Jesús Salas, Historian lizentziatua eta Kantabriako Unibertsitateko Artxibo eta Liburutegien eskalako fakultatiboa

12:50-13:10 GALDERAK

13:10-13:40 Mahai-ingurua

13:40-14:00 Ondorioak eta jardunaldiaren amaiera

Podcast capítulo 20: “Pelota Vasca”

Sancho el Sabio Fundazioak Ikerketa Lehiaketa 2024 abiarazi du

  • Master eta doktoregoko unibertsitate-ikasleei zuzendua da eta lan horiek egiteko Fundazioaren funtsak erabili beharko dira

 Sancho el Sabio Fundazioak Ikerketarako Lehiaketaren beste edizio bat abiarazi du. Master eta doktoregoko unibertsitate-ikasleei zuzendutako ekimena da eta euskal gaiei buruzko ikerketa eta Fundazioaren funtsen erabilera sustatzea du helburu. Lanak uztailaren 31ra arte entregatu daitezke. Horien arteko onenak 1.000 euroko saria jasoko du eta erakundearen aldizkarian argitaratuko da.

Sancho el Sabio Fundazioa euskal kulturari buruzko dokumentazio-zentro garrantzitsuenetako bat da, eta euskal herriaren memoria bibliografikoa eta dokumentala gordetzen ditu, bere historiaren eta aniztasun ideologikoaren bitartez. Bere liburutegiak, 1964tik, dokumentu-funts baliotsua dauka. Bertan, monografiak, aldizkako argitalpenak, argazkiak, eskuizkribuak, mapak edo familia-dokumentazioa aurki daitezke, euskal kulturaren ikerketarako nahitaezko erreferente bihurtu duen ondare aberastasun garrantzitsua. Materiala kontsultatzea, gainera, erabat informatizatuta dago.

Aipatutako funts horien erabilera eta hedapena sustatzeko asmoz, erakundeak Sancho el Sabio Ikerketarako Unibertsitate Lehiaketa egiten du 1998tik, etenik gabe. Lehiaketa horretan, master eta doktoregoko programetan matrikulatutako unibertsitate-ikasleek har dezakete parte, baldin eta euskal gaiei buruzko ikerlan original eta argitaragabeak egin badituzte edozein esparru edo alderditan (kultura, zientziak, historia, geografia, hizkuntza, literatura, artea, etab.). Gaztelaniaz, euskaraz, frantsesez edo ingelesez idatzita egon daitezke eta gehienez 25 orrialde izan ditzakete.

Lehiaketara aurkeztutako ikerketa burutzeko, ezinbestekoa da Sancho el Sabio Fundazioaren funts dokumentalak, bibliografikoak, hemerografikoak edo beste edozein motatakoak erabili izana. Egilea ikasle duen ikastetxeko irakasle batek bermatu beharko du lana, eta lan hori Sancho el Sabio Fundazion aurkeztu beharko da, eskura, postaz (Sancho el Sabio Fundazioa. Betoñuko Atea, 23 – 01013 Vitoria-Gasteiz) edo posta elektroniko bidez (fs-inf@sanchoelsabio.eus), uztailaren 31ko 13:30ak baino lehen.

Lehiaketako epaimahaia Sancho el Sabio Vital Fundazioko zuzendaritzak, Sancho el Sabio aldizkariko zuzendaritzak eta teknikariek osatuko dute, eta 1.000 euroko saria gehi argitaratua izatea lortuko dituen lana aukeratuko dute. Lehiaketaren oinarriak interesa duen edozeinen eskura daude Sancho el Sabio Fundazioan (Betoñuko Atea, 23) edo azken deialdiaren oinarrietan .

Curso “La nobleza medieval en el País Vasco. Vida cotidiana, violencia y legitimación a través de las artes”

El centro asociado de UNED Vitoria-Gasteiz junto a la Fundación Sancho el Sabio Fundazioa desarrollan este curso para acercar el mundo de la nobleza medieval a todas las personas interesadas. A través de sesiones de dos horas y media de duración que tendrán lugar los jueves de 10:00 a 12:30 del 11 de abril al 16 de mayo en la sede de Betoño de Fundación Sancho el Sabio Fundazioa, iremos recorriendo diferentes aspectos y perspectivas sobre esta clase social que contribuyó en gran medida a modelar nuestro pasado medieval.

El curso podrá seguirse tanto de forma presencial (en cuyo caso tendrá un carácter gratuito) como online, y en ambas situaciones habrá que matricularse previamente a través de la página web de UNED Vitoria-Gasteiz. Para aquellas personas que lo deseen, podrán solicitar un crédito a UNED tras la finalización de este curso.

Más información y matrículas:  https://extension.uned.es/actividad/idactividad/36177

 

A continuación, os dejamos el programa con las diferentes sesiones y ponentes que participarán en este curso.

Primer bloque: La vida cotidiana de la nobleza

11 de abril: Iñaki Bazán – Comportamientos delictivos de la nobleza vasca medieval

18 de abril: Rafa Resines – Intrahistorias de la Historia: los hechos y documentación cotidiana en los archivos. Visita a los fondos de la Fundación Sancho el Sabio

Segundo bloque: Las artes como vehículo de representación y legitimación

25 de abril: Isabel Mellén – La mentalidad de la nobleza vasca a través de las imágenes de sus iglesias

2 de mayo: Aintzane Erkizia – La nobleza vasca y la promoción de las artes entre los siglos XIV y XVI

Tercer bloque: La guerra y la paz

9 de mayo: Janire Castrillo – Enseñar y aprender otras historias. Las mujeres de la nobleza medieval en el País Vasco

16 de mayo: Ekaitz Etxeberria – La Lucha de Bandos en el País Vasco bajomedieval

“Basques in Australia” erakusketa

“Basques in Australia” erakusketa ibiltaria izango da Sancho el Sabio Fundazioan. XX. mendean zehar euskaldun asko Ozeaniako uharte horretara eraman zituen emigrazio prozesuaren erretratua da. Australian, landa-lanetan aritu ziren batez ere.

Denboran zeharreko bidaia da, protagonisten familiek ekarritako dokumentu grafikoekin eta emigrazioaren etapa guztiak testuinguruan kokatzen dituzten testuekin laburtuta: bidaia, lana, familia, aisialdia…

2021ean “Basques in California” erakusketa hartu genuen eta orain “Basques in Australia”, euskal diaspora ezagutzeko eta bertara hurbiltzeko modu bat.

“Basques in Australia” erakusketa Sancho el Sabio Fundazioan egongo da martxoaren 28ra arte.

Podcast capítulo 19: “La vida en el País Vasco medieval”

En el episodio 19 de “El podcast de Sancho el Sabio” viajaremos hasta la Edad Media para conocer más de cerca la vida de sus habitantes. En la introducción, Isabel Mellén nos hablará sobre las personas que habitaron la famosa Casa del Cordón de Vitoria. Después, charlaremos con el medievalista Ernesto García Fernández, que nos ofrecerá un repaso por algunos de los personajes más destacados que poblaron el Medievo alavés. De la mano de Aintzane Erkizia bucearemos en las casas de la nobleza medieval, para descubrir qué objetos tenían en su vida cotidiana que no han llegado a nuestros días. Y terminaremos con Jesús Zubiaga, que profundizará en la labor de apoyo a la edición de algunas obras fundamentales que lleva a cabo la Fundación Sancho el Sabio.

Todos los capítulos del podcast de Sancho el Sabio están disponibles en las principales plataformas para podcast y en la página web de la Fundación Sancho el Sabio Fundazioa.

 

 

Sancho el Sabio Fundazioak ‘Notitia Vasconiae’ hiztegiaren liburuki berri bi aurkeztuko ditu

Sancho el Sabio Vital Fundazioan, ‘Notitia Vasconiae. Baskoniako historialarien, legelarien eta pentsalari politikoen hiztegia’ hiztegiaren argitaratutako azken liburukiak aurkeztuko dira, ostegun honetan, 18:00etan, Betoñuko bere egoitzan. Laugarrena gaztelaniaz eta bigarrena euskaraz.

Ekitaldian Juan Madariaga Orbea eta Roldán Jimeno Aranguren egileek hartuko dute parte, baita Santiago De Pablo EHUko Historia Garaikideko katedradunak ere, bera baita Arabako historialari, legelari eta pentsalariei dagozkien hiztegiko sarrera ugariren egilea. Aurkezpena Jesús Zubiagak egingo du, Sancho el Sabio Vital Fundazioaren zuzendariak; izan ere, Fundazioaren funtsak kontsultatu dira argitalpenerako.

‘Notitia Vasconiae’ hiztegiak Euskal Herriko zazpi lurralde historikoetako lan historiografiko, juridiko edo pentsamendu politikodun egileak biltzen ditu. Bildumak lau liburuki ditu: Antzinaroa, Erdi Aroa eta Aro Modernoa (I), 1793-1876 (II), 1876-1936 (III) eta 1936-2022 (IV). Ostegunean aurkeztuko direnekin, gaztelerazko edizioa osatuta dago, eta euskarazko ediziotik lehenengo biak argitaratu dira.

Liburuki bakoitzaren egiturak honako hauek biltzen ditu: hautatutako pertsonaien biografiak, lurralde historikoka multzokatuta, non oinarrizko datu biografikoak zehazten diren, argitaratutako lanen analisi kritikoa, argitalpen horien zerrenda eta pertsonaiari buruzko oinarrizko bibliografia. Lurralde-bloke bakoitzak, gainera, sarrera historiko-historiografikoa du.

Lana osatzen duten 1.199 hitzak eta 58 sarrerak egiteko, Europa eta Amerikako 39 unibertsitatetako eta beste 66 hezkuntza- eta ikerketa-erakundetako 300 egileren laguntza izan da.

Lanak hiru edizio ditu paperean eta beste bat online, Iura Vasconiae Fundazioaren webgunean ikusgai: https://www.iuravasconiae.eus.

‘Notitia Vasconiae. Baskoniako historialarien, legelarien eta pentsalari politikoen hiztegia’ 2016an Iura Vasconiae-tik sortutako proiektua da. Euskal Herriko Zuzenbide Historikoa eta Autonomikoa Aztertzeko Fundazioa da Iura Vasconiae.

 

Egileak

 Roldán Jimeno Aranguren (Iruñea, 1973), Nafarroako Unibertsitate Publikoko Zuzenbidearen Historiako katedraduna da, eta gaur egun Unibertsitate horretako idazkari nagusia. Historian doktorea da Nafarroako Unibertsitatean, Filosofian eta Hezkuntza Zientzietan doktorea EHUn eta Zuzenbidean doktorea Deustuko Unibertsitatean. Eusko Ikaskuntzaren Nazioarteko Aldizkariaren koordinatzailea (1999-2005) eta Notitia Vasconiae aldizkariko idazkari teknikoa (2002-2003) izan da. 2004 eta 2020 artean Iura Vasconiae, Euskal Herriko Zuzenbide Historiko eta Autonomikoko Aldizkariko idazkari teknikoa izan da. 2016tik Príncipe de Viana aldizkariko zuzendaria da. Gaur egun Iura Vasconiae Fundazioko presidentea da.

Juan Madariaga Orbea (Madril, 1949) Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasle titularra da. Filosofia eta Letretan lizentziatua Konplutentsean eta Historian doktorea EHUn. UNEDeko Bergarako Ikastetxe Elkartuko irakasle (1976-2002) eta zuzendari (1990-1995) izan zen. Gaur egun Iura Vasconiae Fundazioko presidenteordea da.

 

Aurkezpena

‘Notitia Vasconiae. Baskoniako historialarien, legelarien eta pentsalari politikoen hiztegia’ hiztegiaren liburukien aurkezpena otsailaren 29an, osteguna, izango da, 18:00etan, Sancho el Sabio Vital Fundazioaren egoitzan (Betoñuko Atea 23, Gasteiz). Sarrera librea izango da, aretoko edukiera bete arte.

 

 

 

‘Mendirik Mendi’ hitzaldia

Sancho el Sabio Vital Fundazioan izango da Aitor Miñambres Burdin Hesiaren Oroimenaren Berangoko Museoko zuzendariaren hitzaldia, datorren asteartean, otsailak 20, 18:00etan. Hitzaldia ‘Mendirik Mendi. Euzko Mendigoizale Batza’ erakusketaren ildotik dator. Erakusketa hori fundazioaren egoitzan izango da ikusgai, Sabino Arana Fundazioaren Euskal Abertzaletasunaren Museoak antolatuta, Gerra Zibila eta diktaduraren errepresioa jasan zuten eta, kasu askotan, erbestera joan behar izan zuten talde horretako kide izan zirenen omenez.

Abertzaletasunaren sorreratik, euskal gazteria desagertzeko arriskuan zeuden nortasun-ezaugarriak berreskuratzen, besteak beste, euskara eta bertako kultura-adierazpenak berreskuratzen, saiatu zela kontatzeari emango dio bere hitzaldia Miñambresek.

Mendizaletasunaren bidez, gazte horietako askok Euskadiko txoko guztiak ezagutzeko eta sabindar ideala gailurrik garaienetara eta herrixkarik urrunenetara eramateko modurik egokiena aurkitu zuten. Horrela sortu ziren mendigoizale taldeak, Miñambresen hitzaldian hizpide izango diren “abertzaletasunak bultzatutako mendizaleak”.

Hurrengo hamarkadetan, mugimendua indartsu hedatu zen, Euzko Mendigoizale Batza izenpean euskal abertzaletasunaren zutabe sendoenetako bat izateraino. Horrela, Bigarren Errepublikan zehar bere jarduera mendizalea, kulturala eta politikoa etengabea izan zen, Gerra Zibilaren hasierarekin aldatu zen arte. Gerran, mendigoizaleak Euskadiko Armadako kide izan ziren, baita beren batailoiekin ere, eta matxinatutako militarren erasoari eutsi zioten, gaindituak izan baziren ere. Diktadura frankistan ere, mendigoizale izpiritua ezkutuan mantendu zen, eta handik urte batzuetara, beste molde batzuetan berpiztu zen.

Hitzaldi hau entzutera hurbiltzen direnek ‘Mendirik Mendi. Euzko Mendigoizale Batza’ erakusketa ikusteko aukera ere izango dute. 8 panelek osatzen dute erakusketa hori, eta testuak Miñambresek berak egin ditu. Horrez gain, objektuak, dokumentuak eta argitalpenak ere badaude ikusgai, baita Sancho el Sabio Vital Fundazioaren dokumentu-funts zabalak emandako dokumentazioa ere.

Hitzaldia 18:00etan izango da, Sancho el Sabio Vital Fundazioaren egoitzan, Betoñuko Atea 23an (Gasteiz). Sarrera librea izango da eta lekua bete arte izango da sartzeko aukera.